معماری



از نظر یک برنامه­ریز مسلمان، فضا تنها یک قالب صرف نیست که آن را با مصالحی ساخت و انسان را در آن جا داد. چون دیدگاه او برگرفته از مکتبی است که جسم ظاهری انسان را مرکبی برای روح بزرگ او خلق کرده اند و اگر آن روح نباشد این فقط یک جسم بی رمق است. براساس این دیدگاه، در فضاهای شهری دو عنصر مادی و معنوی وجود دارد که یکی همین مصالح ظاهر است و دیگری هویت این فضاست که بسیار مهم تر از فضاست که دقیقا همانند پیکر انسان است و اگر روح نداشته باشد، مرده است.

فضا جسمی است دارای جان، اما نه جسم» است و نه جان و نه روح است و نه کالبد و در همین نقطه است که معماری» هنر می شود چرا که اگر تنها به روح و مفاهیم ذهنی می پرداخت، فلسفه» بود و معنویات» و اگر یکسره به جسم بنا توجه داشت علوم» بود و تبدیلات». اما چون به ترکیب جسم و روح نظر دارد و مفاهیم را به عنصر ظهور می رساند خلاقیت است و هنر معماری اسلامی برای خلق نظم و بسامانی هر چه بیشتر در بنا به هندسهای دقیق و خاص روی می آورد و همواره از اشکال کامل هندسی و منظم سود می جوید. او بدین طریق از ریاضیات و هندسه متعالی بر آمده از آن، که به زعم قدما تنها علمی است که می تواند به وجهی، تصویری از علم خداوندی و انتظام مطلق حاکم بر آن بنمایاند، برای ساختن فضای ایده آل و مطلق مورد نظرش کمک می گیرد و آن چنان معماری را به وجود می آورد که اشکال کامل و پرصلابت هندسی بر آن حکومت می رانند.

کلیه فضاهای باز و بسته، حتى باغچه ها هیچگاه دارای اشکال شکسته و غیر هندسی نیستند. اشکال پیچیده تر نیز از ترکیب و چرخش و حرکت اشکال سازده هندسی پدید می آیند و همواره هر شکل پیچیده ای را می توان به اصلی ساده و کامل و مطلق تاویل نمود این کمال و خلوص در بسامانی» اشکال است که به معماری ماهیتی غیر خاکی و مطلق می بخشد و آن را به تصویر دنیای مثالی نزدیک می­سازد.

 

کالبد شهر در دوره اسلامی در ایران شامل: محلات مسی، منازل مسی و شبکه ارتباطی است.

 

الف - محلات مسی

مجموعه­های به هم پیوسته مساکن در شهرهای اسلامی ایران تشکیل محلاتی را داده که بر اساس ضوابط و معیارهای متفاوت مشکل گرفته اند و به قولی: محله مفهومی است از مسکن در رابطه با نیازهای گروهی متجانس از نظر صنفی و ضوابط اجتماعی (ربوبی و رحیمه؛ ۱۳۵۳). محلات مسی در شهرهای ایرانی، حوزه های اجتماعی مختلفی بوده اند. تفاوت های فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و. آنها را به صورتی مشخص از همدیگر جدا می­کرده است.

محلات مسی شهرهای ایرانی از خانه­هایی تشکیل می­شده­اند که به عنوان یک سلول تشکیل دهنده شهر، بافت قدیمی آن را به وجود می آورد از طرفی محلات شهری دارای مراکزی بوده­اند که به رفع نیازهای روزمره ساکنین می پرداخته اند. مراکز محلات دارای عملکردهای خاص در همان مقیاس بوده اند. که عنصر اصلی و مشترک مراکز محلات مسجد و بازارچه بوده است (مشهدی زاده دهاقانی؛ ۱۳۷۳: ۳۲۴).

 

ب- منازل مسی

مهم ترین و خصوصی ترین فضای محله را مساکن انسان ها تشکیل می دهد. درونگرایی در شهرهای اسلامی پدیده ای است شناخته شده به طوریکه مساکن، پیوسته از انظار عمومی دور می باشد. حیاط به عنوان یک فضای باز و سبز با آب نمایی کوچک و بزرگ در اغلب مساکن شهرهای اسلامی یک الگوی تکراری و همگانی است. ساختار و محدویتی­های مذهبی باعث گردیده تا پنجره ساکن به داخل حیاط باز شود و یا در ورودی مستقیما به حیاط دیدی نداشته باشد که در ایران با داشتن هشتی و دالان و رو به داخل حیاط را از انظار عمومی دور می­باشند (سلطان زاده؛ ۱۳۷۲: ۶۸). شکل ظاهری بناها باید به گونه ای می بود که در عین رعایت حق تصرف برای بنا، موجب آزار رساندن به دیگران نمی شد. از طرفی ظاهر ساکن ثروتمندان اغلب به خاطر مسائل دفاعی و امنیتی و هم چنین ایجاد وحدت و جلوگیری از تجمل گرایی چندان مجلل نشان نمی­داد ولی در ساخت درونی مساکن و اتاق­ها نهایت سلیقه و هنرمندی به کار گرفته می­شد.

 

ج- شبکه ارتباطی

یکی از مهم­ترین عوامل شکل­پذیری شبکه ارتباطی تبعیت این مسیرها از شبکه قنات و آبرسانی بوده است. گذشته از این عامل باید از ویژگی­هایی چون دوستی و بیگانگی، لطف و سختی، گرمی و بی­تفاوتی و. که در طول راهروهای شمالی- جنوبی و شرقی - غربی شهرهای قدیمی وجود داشتند نام برد. شبکه ارتباطی در این دوره بر اساس سلسله مراتبی وجود داشت که کلیه عناصر اصلی شهر را به هم مرتبط ساخته و وحدت کالیدی را در کل شهر بر قرار می کرد. سلسله مراتب شبکه ارتباطی در این بافت شهری شامل موارد زیر است:

بن­بست­ها: بن­بست­ها بین واحدهای مسی و فضای عمومی ارتباط برقرار می کنند. بن بست ها محل تلاقی و تماس با نشستن افراد بوده که روابط همسایگی بسیار نزدیکی را سبب می شده است و باعث افزایش وحدت اجتماعی در محله ها و در کل شهر می شده است (مطلوبی، مسعود؛ 1392).

کوچه­ها: بعد از بن بست ها کوچه ها قرار دارند. در تلاقی چند کوچه، فضای بازی وجود دارد که پاتوق ساکتین کوچه بوده و شکل میدان چه هایی را داشتند که گذر نامیده می شدند.

راسته : کوچه ها به محورهای ارتباطی بزرگتری وصل می شد که راسته محله نام داشتند و راسته محله ها عمومی ترین فضای ارتباطی در محله ها بودند. در تقاطع آنها فضاهای باز بزرگتری نسبت به گذرها وجود داشت که مرکز محله نامیده می شد (مشهدی زاده دهاقانی؛ ۱۳۷۳: ۳۴۷). به طور کلی واحدهای مسی به وسیله بن بست­ها و کوچه­ها به گذرهای اصلی و خیابان­های شهر ارتباط پیدا می کردند. معابر اصلی در حقیقت کوی های مهمتر بودند که محله های اصلی شهر را به یکدیگر وصل می کردند (سلطان زاده؛ ۱۳۷۲: ۳۶-34).

 

5-1-2-4-2- سیمای شهر

به طور کلی در اوایل گسترش اسلام، از همه عناصری که ساختار داخلی و مورفولوژیکی شهرهای اسلامی را تشکیل می داد سه عنصر مهم یعنی محل زندگی حاکمان، مسجد جامع و راسته بازار بسیار چشمگیر بوده است. از طرفی بیشتر بناهای مسی، تجاری و خدماتی در شهرهای تاریخی کشور، یک یا دو طبقه بوده اند و در نتیجه شهر از یک خط آسمان نسبتا صاف و هموار برخوردار بوده است و تنها مساجد و سایر بناهای بزرگ مذهبی از ارتفاع بیشتری نسبت به بناهای مجاور شان برخوردار بودند و به این ترتیب از عناصر شاخص در سیمای شهر به شمار می آمده اند. به خصوص منار و گنبد در این گونه بناها بسیار مرتفع ساخته می شده و از عناصر شاخص سیمای شهر بوده اند چنانکه از خارج شهر و نیز از بسیاری نقاط داخل شهر قابل مشاهد بوده­ اند (سلطان زاده؛ ۱۳۷۲: ۵۱).

 

از طرفی کمایش در همه میدان های بزرگ شهر و نیز میدانچه ها یک بنای مذهبی وجود داشت. حضور یک بنای مذهبی در مفصل های شهری موجب می شد که از لحاظ بصری همواره در نقاط مهم ارتباطی شهر حضور این فضاها احساس می­شود. اهمیت حضور این بناهای مذهبی چنان بود که در بسیاری از شهرها مرکز محله را حینه می نامیدند. در سال های اخیر در کشورهای اسلامی با قطعه قطعه کردن بازارها و ایجاد خیابان ها و پیادروهای آسفالت شده بدون در نظر گرفتن شرایط فرهنگی و اقلیمی، عناصر مهم شهرهای اسلامی را تخریب می­کنند (شی؛ ۱۳۷۳: ۱۹۵).


به عنون یکی از اصول بنیادین از مفاهیم اسلامی است، این عدالت اجتماعی و یکپارچگی آن بود که الگوی کاربری اراضی محیط­های شهری مسلمانان را تعیین می­کرد. در محیط­های سنتی، هر عضو از جامعه می­توانست از فضاهای عمومی، مذهبی و امکانات تجاری به گونه­ای برابر بهره جویند. سازمان دادن به کاربری اراضی در محیط سنتی اسلام الگویی ترکیبی فضایی بود که بر اتحاد و یکپارچگی جامعه تأکید فراوانی داشت. این الگو روابط اجتماعی میان مردم را تقویت می نمود همانگونه که کاربری اراضی کاملا مسنجم بودند و در این راستا، نیازی به سیستم عبور و مروری که خود موجب گسیختگی یکپارچگی جامعه می­شد وجود نداشت. با این حال، اگر جدایی میان کاربری اراضی وجود داشت، تنها به خاطر دلایل اجتماعی- مذهبی نظیر جدایی میان قلمروی عمومی و خصوصی بود که در اصول اسلامی برای حفظ حریم خصوصی در محله های مسی منعکس شد (همان).


به تبعیت از تغییراتی که در روند شهرسازی شهرهای ایران پس از اسلام صورت گرفت، سیمای شهرهای این دوره نیز علاوه بر حفظ بعضی از خصوصیات گذشته ویژگی های جدید را پذیرفته و شکل های تازه پدید آوردند. سیمای هر شهر علاوه بر این که در هر زمانی و در فرآیند رشد و توسعه خود شکل ویژه ای به خود می گیرد به دو بخش سیمای بیرونی و سیمای درونی قابل تقسیم است: در شناخت سیمای بیرونی شهرهای اسلامی می توان به نشانه هایی اشاره کرد که علاوه بر کاربردهای شهرنشینی، هدایت کننده مسافران به سوی مقصدهای آنان بوده اند. مناره ها در شهرهای اسلامی به خوبی چنین کارکردی داشته اند. در شناخت سیمای درونی شهرهای اسلامی در درجه اول می توان سردر مساجد، خانه ها، آب انبارها و بازارها را مشاهده کرد. کاشیکاری ها، قوس های تزیینی و هنرنمایی هایی که در ساختن گنبد مساجد و یا ساختمان های خصوصی و عمومی به کار می رفته، ویژگی های زیبایی شناسانه سیمای شهرها را به نمایش می گذاردند. نشانه های مهمی که در سیمای داخلی شهرهای اسلامی به آنها اشاره شد نقش راهیابی را به خوبی در شهرها ایفا می کرده اند. به عنوان مثال مناره ها راهنمای عابرینی بوده اند که به طرف مساجد و یا فضاهای اطراف آنها و یا مراکز محلات و شهر حرکت می­کرده­اند (مشهدیزاده دهاقانی ۱۳۷۳، ۲۵۷).

در این شهرها روابط اجتماعی، ی و فکری نیز مظاهر کالبدی یافته بودند، به نحوی که هر مسلمانی که به شهری دیگر می رفت، خود را در شبکه ای آشنا می یافت و قادر بود راهش را پیدا کند و خود را به محل مورد نظرش برساند. مسافر نه تنها به

کالبد» بلکه با روح شهر» نیز آشنا بود و می دانست چون اکثریت شهروندان مسلمان اند، در آن وقت از سال و ماه و روز قاعدتا به چه مشغله دینی و یا دنیوی مشغول اند، چه رابطه ای میان حق و حقوق ی آنان و رهبرانشان وجود دارد، حریم خصوصی و عمومی کجاست، اماکن تجمع و امن را در کجا باید سراغ کرد، برای رفع گرسنگی و تشنگی به کجا باید رفت و اگر جویای نام و مقام و علم بود، به کجا باید روی آورد. وجود این ویژگی ها و آیات روشن آن چنان در ذهن و قلب اعضای تمدن اسلامی جای باز کرده بود که اگر جهان گردی مسلمان، چون ابن بطوطه»، به سیاحت به چین هم می رفت، متوجه سادگی تمییز محلات مسلمانان در آن شهرهای غریب می شد و نقاط اشتراک آنها را با شهرهای موطن و تمدنشان بر می­شمرد (شوهانی؛ 1391: 52).

از طرفی اگر چه بیان تمام مشخصه هایی که اسلام برای بافت شهر اسلامی در نظر گرفته بسیار گسترده است اما به هر حال تعامل معماری با فرهنگ به معنای تأثیرگذاری دوسویه این مقوله در یکدیگر است. ویژگی­های بناها و شهرها در یک جامعه، از عناصر فرهنگی آن مایه می گیرد و به تدریج، خود در بافت فرهنگی مردم رسوخ می کند و مناسبات خانوادگی و اجتماعی خاصی را سامان می­دهد. با توجه به این پیوند عمیق، یکی از پیش زمینه های هر گونه توسعه فرهنگی مطلوب، حفظ پیوند خود با سنت­های اصیل و معقول می­باشد. فرهنگ و تمدن هر سرزمین، عمدتاً از مذهب و اندیشه­های آن، متأثر بوده و این تفکر همواره عینیت کالبدی خود را در معماری تجلی بخشیده است (معظمی ۱۳۸۶).

مذهب تصویری مشخص از عالم هستی ارائه داده و سازندگان بناها سعی می­نموده­اند این تصویر را در ساختمان خود نشان دهند (معماریان؛ ۱۳۸۴: ۳۶۸ - ۳۶۷).

در فرهنگ اسلامی، مسلمانان با جهان بینی اسلامی و انصاف زیباترین صفت الهی (خلیفه ا.) به خود، محیط زندگی خود را شکل داده­اند. مسکن مسلمانان به عنوان عنصری از کالبد شهر اسلامی وظایفی را به عهده دارد که انعکاس طرز تفکر انسان مسلمانان نسبت به موضوعات زندگی و جامعه می باشد (نقی زاده؛ ۱۳۸۷: ۶۲). به عنوان مثال می­توان در فرهنگ معماری و شهرسازی ایران در دوره اسلامی از تأثیرات دین اسلام، هدف­ها و آداب و رسوم ایرانی، ویژگی های تاریخی و جغرافیایی ایران و دستاوردها و محصولات بومی در بافت معماری و شهرسازی اسلامی سخن گفت به طوریکه به اعتقاد شکویی چهار عامل آب و هوا، مواد و مصالح محلی، فرم های سنتی، شیوه زندگی و ارزش های اسلامی و اجتماعی در مورفولوژی شهرهای اسلامی ایران تعیین کننده می­باشد. (شکویی؛ ۱۳۷۳: ۱۹۸- ۱۹۱).

 

2-1-2-4-2- بافت شهری

بافت کالبدی شهرها و مناسبات بین شهروندان بر بستری از شرایط زیست محیطی و اقلیمی و نظام تولیدی جامعه با دخالت مؤثر عوامل فرهنگی، گرایشات هنری و امکانات فنی شکل می­گیرد.

این اشکال همگام با وقوع تغییر در بنیان­های اجتماعی، اقتصادی، پیشرفت های فنی و تحول گرایش­های هنری و تکامل نظام­های ارزشی، پذیرای دگرگونی می­گردند (صالحی ۱۳۶۷).

بافت هر شهر نخست دانه­بندی کالبدی یعنی فضاهای خالی و پر و مقدار آنها را نسبت به یکدیگر و چگونگی رابطه و حد نزدیکی بین آنها را مشخص می­کند. دوم، شبکه ارتباطات و نحوه دسترسی ها و خصوصیات کلی راه ها و کوچه ها را آشکار می کند. سوم، بافت هر شهر می تواند گویای چگونگی توزیع فضایی فعالیت ها باشد. چهارم، بافت هر شهر نحوه شکل گیری و مراحل رشد و توسعه شهر در طی تاریخ را بیان می کند (مشهدی زاده دهاقانی؛ ۱۳۷۳: ۱۶۱).

بافت شهری دوره اسلامی، عامل مهمی در دستیابی به اصول اسلامی در تعهدات و روابط اجتماعی است از طرفی بافت فشرده شهری در مناطق مسی محیط سنتی اسلام نه تنها در تأمین این اصول بلکه در اجرای دقیق سنت نیز موفق بوده است.

بر همین منوال تعامل اجتماعی و وحدت، به عنوان اصول کلیدی چارچوب اجتماعی اسلام، منجر به ایجاد تراکم شهری در مناطق مسی شده است. این اصول در خانه های پیوسته و گروه های نزدیک به هم به خوبی نمایان است و نتیجه اینکه محیط سه بعدی با قسمت های خالی و کوچه های باریک سازمان یافته است.

بنابراین، فرم ظاهری محله و شهر در کل، نه از لحاظ علائم یا طرح واره های فیزیکی، بلکه با توجه با مفاهیم روابط اجتماعی، یک منطق فرهنگی دارد. با اطمینان می توان گفت که تراکم و فشردگی شهری که به واسطه خانه های نزدیک یا متصل به هم ایجاد گردید، فرم اصلی را میان خانه ها و سایر امکانات مذهبی آموزشی، تجاری فراهم می آورد. در این شرایط، پیاده رو معنای اصلی رفت و آمد و حمل و نقل را به خود می گیرد. این حالت به نوبه خود مزایای اجتماعی، اقتصادی و زیست محیطی بیشتری نسبت به سیستم های حمل و نقل مکانیکی دارد. همچنین تراکم شهری به طور مؤثر میزان هزینه های زیربنایی را کاهش می دهد و افراد را به کاهش هزینه های توسعه شهری مجاب می کند. این مسأله به خودی خود پاسخگوی اصول اسلامی همچون اعتدال در مصرف اموال، حفاظت از حقوق عامه و حفظ تعادل طبیعی می­باشد.


بین مفهوم شهر و جهان بینی اسلامی از ابتدای امر، روابط نزدیکی وجود دارد و در شهر اسلامی اولین ایده های جهان بینی اسلامی توسط افراد درک می شود (آتشین بار؛ ۱۳۸۶). مفهوم شهر اسلامی که شرق شناسان به کار برده اند، مبتنی بر این فرض است که چون اسلام یک نظام ارزشی کامل است نظام الگوهای رفتار و سازمان اجتماعی را تعیین می کند پس ریخت شناسی کالبدی ستگاه ها نیز محصول ایمان اسلامی است و با درک درست از اسلام می توان ساختار شهر اسلامی را هم فهمید.

شرق شناسان، هم چنان معتقد بوده اند که اسلام یک مذهب شهری است و شهر در دنیای اسلامی در واقع ست گاهی بوده است که در آن آرمان های اسلامی تعقیب می شده و تکالیف اسلامی به درستی انجام می شده است. اینان همچنین بر این باوراند که اسلام به گسترش شهری گری پرداخته و زندگی بدوی را تضعیف کرده و رو به نابودی برده است (بوناین ۱۳۸۵).

در تمدن اسلامی و در شهر اسلامی، پیوندی ناگسستی بین زندگی مادی و معنوی وجود دارد، پیوندی تداعی کننده عدم جدایی بین شهروندی، اقتصاد و مذهب. شهر اسلامی از محلات متمایز چندی که بر اساس قومیت، مذهب، تجارت و یا کاربری به وجود آمده اند، تشکیل شده و ساکنین محله، به محله ی خود علاقه و وابستگی خاص دارند (راپاپورت ۱۳۸۴، ۴۱۱).

به طوریکه لاپیدوس می­گوید: جامعه­ی محله­ای، جنبه مهمی از زندگی شهری مسلمانان که مبتنی بر محله های همگن از لحاظ اجتماعی، مطابق با منشأ قومی یا قبیله ای، مذهب، تجارت یا پیروان رهبران ی، مذهبی بود، باقی ماند. (دانتون ۱۳۸۳: 52-53).

حقیقت این است که شکل منحصر به فرد زندگی خصوصی و ارتباط آن با زندگی اجتماعی، سهم عمده­ای در شکل­گیری مناطق مختلف داشته است (توشی یو ۱۳۸۳، ۳۰۱).

 

1-2-4-2- ویژگی­های کالبدی شهرهای دوره اسلامی

شهرهای ایران در دوره­های پس از اسلام ابتدا با همان شکل اولیه به حیات خویش ادامه دادند. کهندژ، شارستان و ربض که به عنوان اجزای اصلی شهرهای ایرانی زمان ساسانیان در ساخت شهرها پدید آمده بودند در سال های اولیه نیز اجزای شهرهای اسلامی را تشکیل می دادند. به تدریج بر طبق ویژگی هایی که شهرنشینی و شهرسازی پس از حاکمیت اسلام دارا شد تغییراتی در ساخت شهرها صورت گرفت. توسعه شهرنشینی باعث گسترش حومه (رض) شهرها شد، این حومه ها که در زمان ساسانیان از مهاجران و روستاییان ساکن در آنها تشکیل شده بود، از نظر شهری تکامل یافته و دارای فضاها و نهادهای شهری شده و اهمیت بیشتری نسبت به شارستان پیدا کرد (مشهدی­زاده دهاقانی ۱۳۷۳، ۲۴۵). در منطقه بیرون شهرها(رض) یک الگوی کلی شهرسازی پدید آمد: بازارها همراه خیابان های اصلی از شرق تا غرب و از شمال تا جنوب شهرها را قطع می کردند و در چهار راه های بزرگ این خیابانها مسجد جامع شهر بنا می­شد (اشرف ۱۳۵۳). با انتقال حیات و جنب و جوش شهرها از شارستان به حومه که محل ست و کار بازرگانان، کسبه و پیشه وران نیز بود، شهرسازی رشد و گسترش یافت و شهرهای ایرانی رنگ و بوی اسلامی به

خود گرفتند. تقسیم شهر به اجزای مشخص کهندژ، شارستان و ربض جای خود را به مراکز دیوانی و نظامی، مراکز مذهبی، بازارها و محله های شهر دادند (مشهدیزاده دهاقانی؛ ۱۳۷۳: ۲۵۰). رشد و توسعه سریع بازرگانی و تولیدات صنعتی در شهرها مهمترین عامل تحول و دگرگونی شهرهای ایرانی در اوایل دوره اسلامی می­باشد (اشرف ۱۳۵۳).


بر طبق تقسیم­بندی که احمد اشرف انجام داد شهر نشینی در دوران باستان از سه مرحله پیوسته گذر کرده است: یکم دوره پیدایش شهرها و رشد آرام شهرنشینی در شاهنشاهی­های ماد و هخامنشی ، دوم: دوره ی تجربه ی بزرگ تاریخی و بنیانگذاری شهر های خود فرمان، به سبک شهرهای یونانی به دست فرمانروایان سلوکی و رشد شتابان شهرنشینی در عصر سلوکیان و پارتیان؛ سوم: دوره در آمدن شهرهای یونانی وار به زیر فرمان دولت مرکزی در دوره ساسانی (اشرف، 1357: 7).

در دوران نخست دولت ماد که از اقوام آریایی متشکل شده بود ، اولین دولتی بود که گذر تاریخی خود را از مرحله جوامع ساده ی روستائی  ایلی به جامعه شهری به انجام رسانید ، سازمان فضائی به نام هگمتانه در فلات ایران بود. شهر قدرت » و تبلور چنین گذری ایجاد اولین فضاهای شهری ماد از قصر حکومتی (محصور به دیوارهای سنگین) ، تاسیسات نظامی  اداری و انبارهای ذخیره (با دیوارهای محصور) ، محلات اشراف و تاسیسات فرهنگی مربوط به اشراف و نجبا و بالاخره محل ست عامه تشکیل می شد. شهر های این دوره دارای حصار ، خندق ، دیوار و متأثر از شهر های آشوریان بودند. نمونه ی آن دهکده سیلک (کاشان) است که تبدیل به شهر مستحکم گردید (شیعه، 1378: 185).

در این دوران نظام اقتصادی براساس کوچ نشینی و دامداری بود و توانایی و بنیان اقتصادی کشور ضعیف بود و نمی توانست بازرگانی و صنایع دستی را تا حدی رونق بخشد که منجر به احداث شهرهای نوین شود از طرف دیگر قدرت نظامی ماد به گونه ای نبود که پهنه ی وسیعی را در بر بگیرد و راه­ها را امن سازد تا مبادلات اقتصادی بین شهرهای کهن و سرزمین های مجاور را ممکن سازد (سلطان زاده، 1365:11 ).به همین علت شهرنشینی در آن دوران رونق چندانی نداشت، شاهان تمایل چندانی به ایجاد شهرهای تازه نداشتند و شهرهای ایجاد شده هم از نظر اقتصادی کم اهمیت بودند و بیشتر مراکز اداری بودند (اشرف، 1357: 7).

از لحاظ ساختار اجتماعی مردم این دوره به چهار گروه: ارتشیاران (نظامیان)، دبیران، مغان و موبدان، و بالاخره دامداران و کشاورزان و پیشه­وران (در مراحل اولیه تکوین) تقسیم می­شدند (دیاوف، 1336: 134). پس از به قدرت رسیدن هخامنشی با تصرف سرزمین­های پهناور آنها به تشکیل اولین امپراطوری قدرتمند آن روزگاران در شرق نزدیک دست زدند (طبق مدارک تاریخی ایالات ایران در آن دوران خصوصاً دوره داریوش بین 20 تا 28 واحد بوده است (دیاوف، 1336).


  1. طرح توسعه پردیس هنرهای زیبا دانشگاه تهران
  2. طراحی مجتمع فرهنگی منطقه ۲۲ تهران با رویکرد معماری پایدار
  3. طراحی غرفه ایران در اکسپو ۲۰۲۰ دبی
  4. طراحی مجموعه مسی با رویکرد الگوی بومی مسکن سیستان
  5. آموزشگاه تخصصی موسیقی در تهران
  6. مرکز هنرهای نیومدیا: پیشنهادی برای ارتقای کیفیت محبطی – اجتماعی محله عودلاجان تهران
  7. طراحی پژوهشکده علوم و فناوری معماری و ساخت با رویکرد معماری پایدار
  8. طراحی بیمارستان کودکان با رویکرد منظر شفابخش
  9. مجمعه آموزش ابتدایی در تعامل با فضاهای شهریر
  10. احیای فضای میانی در عرصه های جدید شهری
  11. طراحی کوی مسی پایدار ده ونک
  12. مجتمع مسی با رویکرد معماری پایدار
  13. نمایشگاه هنر و تکنولوژی (با رویکرد بهره گیری از هندسه معماری ایرانی اسلامی)
  14. مرکز تجربه هنر
  15. پاتوق جوانان – کانونی برای جوانان
  16. مجتمع مسی آرتاویل
  17. پژوهشکده علوم انسانی فارابی
  18. مجموعه مسی در اقلیم گرم و مرطوب با رویکرد استفاده از مصالح بوم آورد
  19. باز زنده سازی گذر تاریخی محله ی عودلاجان تهران
  20. طرح توسعه موزه هنرهای معاصر تهران
  21. طراحی ساختمان بلند مرتبه چند عملکردی سبز با رویکرد شهرهای عمودی در تهران
  22. طراحی یک خانه:حضور هویت در سکنی گزینی
  23. طراحی مرکز اپتیک و فوتونیک ایران
  24. مجتمع رفاهی – ستی دوران بازنشستگی
  25. شهرک مسی ویلایی با استفاده از تیپ های شخصیتی (MBTI)
  26. طراحی مسکن با تراکم بالا از شکل دهی به خرده ایده ها تا رسیدن به فرم
  27. طراحی مرکز پژوهش های نظری هنر و معماری
  28. طراحی مجتمع مسی به صورت باغ آپارتمان
  29. طراحی ساختمان بلند اداری و تجاری در شهر تهران با رویکرد کاهش مصرف سوخت های فسیلی
  30. طراحی مجموعه مسی با رویکرد به معماری پایدار
  31. باغ هنر ایران
  32. بازشناخت هویت بی زمان معماری ایران/طراحی میدان گاه بهارستان تهران
  33. پارک و مرکز مطالعات هنر و معماری با رویکرد های تک
  34. مرکز بهداشتی و درمانی با رویکرد سرزندگی در تهران
  35. طراحی مجتمع تجاری با رویکرد معماری پایدار
  36. طراحی مجموعه فرهنگی – اجتماعی : آفرینش حس اجتماعی ، با رویکرد معماری پایدار
  37. طراحی هنرستان دخترانه با رویکرد رفتارشناسی اجتماعی
  38. مرکز تخصصی ام اس با رویکرد معماری شفا بخش
  39. طراحی انیستیتو تحقیقاتی انرژی های نو با رویکرد معماری پایدار
  40. طراحی مدرسه ابتدایی در شهر جدید هشتگرد با الگو گیری از منطق رشد الگوریتمیک گیاهان در طبیعت
  41. طراحی فرهنگسرا در منطقه ۲۲ تهران با رویکرد پایداری
  42. طراحی خانه آرامش سالمندان با رویکردی معماری منظر
  43. طراحی بیمارستان روانپزشکی قانونی (براساس بررسی روانشناختی رفتار بیماران مجرم)
  44. طراحی یک واحد مسی با رویکرد هوشمند سازی
  45. مرکز درمان و بازپروری بیماران روانی
  46. طراحی مسکن بومی بندر درهگان جزیره قشم
  47. واشدگاه خیابان ولیعصر
  48. مرکز پرورش خلاقیت کودکان دبستانی با رویکرد ارتقاء سطح خلاقیت کودکان ۷ تا ۱۲ سال
  49. مدرسه بدون رقابت با رویکرد نگرشی نوین بر خلق فضای خلاق
  50. خانه کودک درون من با رویکرد معماری پایدار
  51. خانه ی شعر و طریقت مولانا بانگاهی به چگونگی تربیت سالک
  52. بنیادمعماری معاصر ایران(در جستجوی هویت ایرانی در عصر جهانی)
  53. دیدارگاه ( مرکز دیدار و گفتمان شهری با رویکرد پایداری اجتماعی )
  54. طراحی برج اداری با رویکرد معماری بیونیک (مطالعه موردی طراحی پوسته خارجی ساختمان با الهام از گیاهان)
  55. دستیابی به سرزندگی در فضای عمومی شهری با رویکرد پایداری اجتماعی -طراحی کافه شهرداری ملت
  56. باغ گیاهشناسی با رویکرد پژوهشی و آموزشی
  57. شهرک خودکفای کویری
  58. پایداری اجتماعی در طراحی کالبدی فضاهای آموزشی نمونه موردی طراحی دبیرستان دخترانه در بلوار معلم قزوین
  59. موزه هنرهای ایرانی اسلامی منطبق با مفاهیم معماری ایرانی اسلامی
  60. طراحی مسکن با رویکرد سلیقه سنجی خانواده ایرانی
  61. مجموعه اقامتی و گردشگری با رویکرد رفتارشناسی مسافرین
  62. مدرسه موسیقی ایرانی
  63. مجموعه فرهنگی ورزشی معلولین با رویکرد طراحی فراگیر

موضوع پایان نامه معماری


آخرین ارسال ها

آخرین جستجو ها